Piece Details
Artist: Stanisław Wyspiański
Lived: 1869 - 1907
Also known as: S. Wyspiański, S Wyspiański
Title: Portret chłopca, 1902
Year: 1902
Dimensions: 42,0 x 52,0 x
Tools: pastel
Surfaces: paper
Signed: Yes
Provenance:
Kraków, kolekcja prywatna Kraków, kolekcja spadkowbierców Wiesława Turowskiego Kraków, kolekcja sędziego sądu wojewódzkiego Wiesława Turowskiego Kraków, kolekcja doktora Kolberga – do 1936
Description:
Stanisław Wyspiański zasłynął jako portrecista dzieci. Żaden inny polski artysta nie stworzył tak wielu i takiej klasy portretów małych modeli. Śmiało można stwierdzić, że są one też fenomenem na skalę europejską. Malowanie dzieci sprawiało Wyspiańskiemu radość. Były one tematem najwcześniejszego etapu twórczości artysty, który wykonywał portrety zarówno podczas podróży zagranicznych jak i w rodzinnym Krakowie. Za modeli służyły mu mali proletariusze, córki stróżów i przekupek, biedni chłopcy z ulicy a odkąd urodziły mu się dzieci to one stały się bohaterami większości przedstawień. Wyspiański stworzył wizerunki pozbawione przesadnego sentymentalizmu czy częstego w przypadku tego gatunku przesłodzenia. Jego bohaterowie – delikatni i wzruszający – są przede wszystkim prawdziwi. Realizm obserwacji sprawia, że w portretach Wyspiańskiego nie ma śladu sztucznej pozy a dzieci uchwycone są w charakterystycznych dla ich wieku pozach – wyrwane ze snu przecierają oczy, oparte o stół wyciągają rękę po leżący nań przedmiot, czasem są smutne, czasem zamyślone, uczucia malujące się na ich twarzach są zawsze szczere. Na wielu portretach widzimy jakby postaci z innego świata (Helenka), zamyślone znajdują się gdzieś w sferze swojej wyobraźni (Chłopiec z pistoletami), śpiące wyglądają jakby odpłynęły w dalekie krainy (Śpiący Staś). W portretach dziecięcych rysunek jest szkicowy, płaski, pozbawiony bryłowatości. Linia splątana, giętka i dekoracyjna przypomina sztukę niemieckiej i wiedeńskiej secesji. Wyspiański koncentruje swoją uwagę na wyrazie twarzy portretowanego. Nie przedstawia żadnych zbędnych szczegółów, nie ma mebli, kotar, akcesoriów, nie ma też tła co powoduje, że nie wiemy w jakim wnętrzu znajduje się model. Istotą portretu w zamyśle artysty jest bowiem psychologia małego człowieka, jego dziecięctwo ukryte w geście, minie, spojrzeniu. Można powtórzyć za Martą Tomczyk-Maryon, że dzieci były dla artysty medium, przez które wchodził do krainy podświadomości, marzeń, innej rzeczywistości. (Wyspiański, wyd. PIW, Warszawa 2009, s. 216)
Created: 23-04-2025 22:09