Piece Details
Artist: Jacek Malczewski
Lived: 1854 - 1929
Also known as: J. Malczewski, J Malczewski
Title: Dziesiąta Muza, 1918 – 1919
Year: 1918
Dimensions: 90,0 x 70,0 x
Tools: oil
Surfaces: cardboard
Signed: Yes
Provenance:
Radom, Muzeum im. Jacka Malczewskiego
Exhibited:
Radom, Muzeum im. Jacka Malczewskiego, Moja dusza. Oblicza kobiet w twórczości Jacka Malczewskiego, 4.10.2019 – 31.01.2020.
Reproduced:
Moja dusza. Oblicza kobiet w twórczości Jacka Malczewskiego [kat. wystawy], Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, 2019, s. 207.
Description:
Na szczególne podkreślenie zasługuje znamienny tytuł pracy. W mitologii greckiej dziewięć córek Zeusa ucieleśniało dziewięć opiekunek różnego rodzaju sztuk i nauk: poezji, komedii, tragedii, epiki, muzyki, astronomii, historii, gry na flecie i tańca. W 1918 roku, kiedy Jacek Malczewski malował portret prawdopodobnie nie istniało jeszcze oficjalnie pojęcie, które dzisiaj funkcjonuje szeroko, pojęcie dziesiątej muzy na określenie opiekunki sztuki filmowej. Po raz pierwszy w literaturze określenia tego użył Karol Irzykowski w wydanej w 1924 roku pierwszej w Polsce a być może i na świecie monografii poświęconej sztuce filmowej pod znamiennym tytułem Dziesiąta muza: zagadnienia estetyczne kina. Pierwsze filmy nieme pojawiły się jednak już w pierwszym dziesięcioleciu XX w i zapewne Malczewski, a być może Sozańska musieli o nich słyszeć. Czy tytuł jest wyrazem marzeń Marii Sozańskiej? Czy raczej hołdem złożonym przez Malczewskiego nowemu kierunkowi sztuki, w którym artysta upatrywał przyszłość? A może jest ukłonem w stronę samej Marii Sozańskiej i wyrazem fascynacji jej osobą? Portretowana ma na głowie królewski diadem, piękną biała koszulę oraz śliwkową i niebieską narzutę udrapowane trochę na kształt szat królewskich. Znamienne jednak są motywy ukryte w tle. Pejzaż na drugim planie jest wyraźnie południowy. W dalekim planie widzimy grecki Partenon na wzgórzu, odniesienie do ponadczasowych symboli i genezy sztuki europejskiej. Grecki lub rzymski w wyrazie wydaje się również posąg kobiety na cokole widniejący w tle. Całości dopełnia szpaler cyprysów na linii horyzontu. Na pięknym szafirowym niebie zaś oczom widza ukazuje się prawdziwa feria motywów odnoszących się do mitologii. Z lewej strony koń w galopie unoszący dwie postaci w uścisku. Z prawej głowa smoka w splocie z kopytami jakichś mitycznych istot. Wszystkie te motywy zdają się podkreślać postać muzy i być projekcją jej podświadomości. Na uwagę zasługuje biały kwiat, trzymany przez kobietę, biały tulipan, symbol niewinności, czystości i raju, a także fakt, że na lewej ręce ma obrączkę. Wszystko to układa się w przedziwną opowieść o sztuce, natchnieniu i fascynacją kobietą, opowieść o wielkości i ponadczasowości twórczości Jacka Malczewskiego.
Created: 23-04-2025 22:09