Piece Details
Artist: Jacek Malczewski
Lived: 1854 - 1929
Also known as: J. Malczewski, J Malczewski
Title: Autoportret alegoryczny, 1914
Year: 1914
Dimensions: 46,0 x 38,0 x
Tools: oil
Surfaces: board
Signed: Yes
Provenance:
Polska, kolekcja prywatnaDom aukcyjny Agra Art, aukcja 18.10.2015, poz. 10.
Description:
Bogata w wątki twórczość malarska Jacka Malczewskiego źródło inspiracji odnalazła w miłości do natury, rodzinnego domu, krewnych, przyjaciół, wiary i obyczajów. Ale zasadniczą miłością i a zarazem spiritus movens artysty było ogromne przywiązanie do rodzinnej ziemi będącej ostoją wartości stanowiących o istnieniu narodu, rodziny i tradycji. Malczewski był niestrudzonym wychowawcą, bez ustanku przypominającym o sytuacji politycznej ojczystego kraju. Kolejnymi cyklami „Zesłań”, „Etapów”, „Zatrutych studni” czy wreszcie „Polonii” artysta przypominał współbraciom o ranach, które były źródłem cierpienia całego narodu. Niewątpliwie na zbudowanie takiej świadomości artystycznej największy wpływ odegrały nauki Adolfa Dygasińskiego we dworze w Wielgiem jak również atmosfera patriotycznego domu rodzinnego, w którym dorastał Jacek Malczewski. Pochodzący z roku 1914 Autoportret alegoryczny – z postacią kobiecą, trzymającą w ręce laskę wędrowca, postacią, którą można odczytywać jako personifi kację Polonii – wpisuje się w większy cykl obrazów Malczewskiego z lat wojny 1914-1918 określanych wspólnym mianem Polonia (Polonia z 1914, Orfeusz i Eurydyka, 1914, Polonia, 1918, Polonia zaplatająca warkocz, 1918). Polonia była niewątpliwie jedną z najważniejszych muz Malczewskiego. Ucieleśnienie ukochanej Ojczyzny pojawia się na obrazach artysty znacznie przed 1914 rokiem. W tryptyku „Ojczyzna” (1903) Polonia jest matką, do której zmierza Malczewski. W „Hamlecie polskim” z kolei otacza bohatera postaciami matki i córki – mitycznymi Demeter i Persefony – powtarzając w ślad za eleuzyjskim mitem nadzieję wyjścia Polonii z ciemności i powrotu do jasności tego świata. W 1914 roku na progu odzyskania niepodległości Polonia powraca jako młoda piękna kobieta. Powtarzająca się w tym cyklu postać kobieca ma rysy Marii z Woźniakowskich Sozańskiej, żony zaprzyjaźnionego z Malczewskim malarza Michała Sozańskiego, która w tym okresie była częstą modelką artysty. W Autoportrecie alegorycznymPolonia uśmiecha się delikatnie, z dumą i czułością. Zdaje się odradzać niczym ogród na wiosnę, jest młoda i silna, gotowa do nowego życia. Jest jeszcze w drodze ale cel już bliski, na wędrówkę wskazuje trzymany przez nią w dłoni kij. Jacek Malczewski patrzy wprost na widza, spokój na majestatycznej twarzy zdradza niezłomną nadzieję, że efektem rozpoczętej właśnie walki może być tylko wolna Ojczyzna. Artysta ubrany jest w białą odświętną koszulę – tę samą, w której widnieje w Autoportrecie w białym stroju namalowanym również w 1914 roku. Autoportret alegoryczny współgra z innymi znanymi kompozycjami portretów i autoportretów Malczewskiego, w których przedstawianej osobie towarzyszą różne postacie fantastyczne i symboliczne, współtworząc niejako wewnętrzny wizerunek modela i zdając się mówić o jego marzeniach i dążeniach – w wypadku cyklu Polonia – o tęsknotach za wolną, niepodległą Polską. We wstępie do katalogu jubileuszowej wystawy Jacka Malczewskiego w 1925 roku w warszawskim TZSP Henryk Piątkowski napisał: „Wielki mistrz Polskiego malarstwa, łącząc w sobie dwie epoki — jedna, która przemawia już retrospektywnym głosem dziejów i druga — tętniąca życiem ‚współczesnego ruchu — uosobią dwie Polski— Polskę pogrążoną w niewoli, we łzach skąpaną i tylko nadzieją żyjącą i tę, która teraz rozpostarła swe granice państwowe. W sztuce naszej szlachetna postać malarza symbolizuje te dwie chwile i wypełnia plastyczną ich wizję, skarbami swego natchnienia — dziełami, które już za życia mistrza weszły do skarbnicy ducha narodowego, zapewniając twórcy miejsce w szeregu najgodniejszych przedstawicieli sztuki zmartwychwstałej Polski.”
Created: 23-04-2025 22:09